زبان فارسی تاجیکی در زمان زندگی میرسیدعلی همدانی

زمان زندگی میرسیدعلی همدانی (۱۳۱۴-۱۳۸۶م.) با ایام پرآشوب انقراض دولتداری خان های مغول، خروج سربداران و آغاز دولتداری تیموریان مطابق می آید. در آن روزگار، زبان فارسی دری یا به اصطلاح امروزی، زبان فارسی تاجیکی در قسمت بزرگ سرزمین آسیا (آسیای مرکزی، آسیای خرد، آسیای غربی، آسیای شرقی و آسیای جنوبی) زبان عمومی بین المللی تلقی می شد و اقوام و ملیت های گوناگون از آن استفاده می کردند. این مقاله با اساس قرار دادن مطالب سفرنامۀ ابن بطوطه، وضعیت زبان فارسی را در روزگار پس از حملۀ مغول بررسی کرده است. طبق مستندات این سفرنامه، به دلیل مهاجرت بیشتر اهالی علم و ادب خراسان و فرارود در آن روزگار به دربار پادشاهان هند، زبان فارسی بین درباریان هند رواج داشته است. زبان فارسی در روزگار تیموریان نیز تا پیش از برکناری بهادرشاه، آخرین پادشاه تیموری، رونق داشته است. در این مقاله، با اشاره به نمونه هایی از نامه نگاری پادشاهان تیموری، دو شیوۀ نثرنویسی: نثرنویسی پرتکلف دارای سجع و قافیه، و نثر سادۀ بی تکلف معرفی شده است. در پایان، با ذکر نمونه هایی از برخی رسائل میرسیدعلی همدانی، ازجمله رساله های «قدوسیه»، «وجودیه»، «ذکریه»، «درویشیه» و نیز برخی اشعار او، این نتیجه حاصل شده که زبان فارسی این دوره ساده، فصیح و بی تکلف بوده است.